“Zülüf” Motifinin Türk Edebiyatına ve Halk Türkülerine Yansıması

Türk kültürü, bünyesinde zengin folklorik bir yapıyı barındıran, Orta Asya’dan Anadolu’ya ve dünyanın çeşitli yerlerine yayılmayı başarmış önemli bir kültürdür. İçerisinde halkbilimine dair pek çok unsuru bulunduran kültürümüzde, genellikle giyim-kuşam kültürü ile birlikte anılan saç şekillendirme/saç tuvaleti de dikkat çeken konulardandır. Tarihî kaynaklarda uzun saçlarıyla anılan, Doğu’nun “güzel” tanımında önemli katkısı olan Türkler, edebi ürünlerinde de saç ve saçın bölümleriyle ilgili kullanımlara sık sık yer vermiştir. Saçın bölümlerini oluşturan “zülüf, kâkül, perçem” Türk Halk Edebiyatı, Klasik Türk Edebiyatı, Tasavvufî Türk Edebiyatı ve Türk Halk Müziğinde çok defa yer bulmuştur. Makalede söz konusu edebî ve müzikal alanlarda “zülüf” motifinin kullanımına yer verilmiştir. Zülfün kelime anlamı, tarihî Türkçe kaynaklarda nasıl tarif edildiği aktarılmıştır. Zülüfle ilgili olarak edebî ürünlerde yer alan kullanımlar, bu kullanımların fiziksel güzellik unsuru olmasının yanı sıra tasavvufî boyutta ifade ettiği anlamlar kısaca verilmeye çalışılmıştır. Halk türkülerinde kullanılan zülüf motifinin, yazılı edebî ürünlerle paralel kullanımı, türkü metinlerinden kısa örnekler verilerek açıklanmıştır. Çalışma esnasında, zülüf motifinin kullanıldığı seksenden fazla türkü metni tespit edilmiş, bunlardan küçük bir bölümü makalede kısa metinler halinde yer almıştır. Makalede, edebiyatımızın farklı dönemlerinde ortak kullanımların varlığı, bunların halk müziğine yansıması zülüf motifinden hareketle tespit edilmeye çalışılmıştır. Saç tuvaletinin bir unsuru olan zülfün, edebi geleneklerde ve türkülerdeki kullanımından hareketle, kültürel süreklilikteki yeri analiz edilmeye çalışılmıştır.

Atıf: Demirden, N. (2023). “Zülüf” Motifinin Türk Edebiyatına ve Halk Türkülerine Yansıması.Turcology Research,76, 23-31.