Taşkent (Çaç) Bölgesi Figürlü Köktürk Sikkelerinin İkonografisi ve Türk Sanatına Yansımaları

Sanat eserlerini, sanatçısının estetik kaygılarını öne çıkararak ortaya koyduğu eserler şeklinde tanımlamak mümkün ise de eser ile sanatçısının arasındaki ruh haline dayalı bir tanımlama çok daha anlamlı olacaktır. Eser ile müessiri, dolayısıyla eserin ait olduğu dönemle arasında bir bağ kurma çabası, eserin çözümlenmesinde daha kapsamlı bir yaklaşımdır. Bu tür bir metodoloji muhataplarına yalnızca form, bezeme ve benzeri maddi veriler sunmakla kalmaz, aynı zamanda dönemlerinin sosyal düzeni, siyasi ve idari yapılanması, inanç sistemi, gelenek ve görenekleri ile bunların sembolik yansımaları gibi birçok soyut ve somut konuda da bilgi verebilir. Bu makalede konu olarak seçilen Köktürk Dönemine ait figürlü sikkeler, Nümizmatik metodolojisine sadık kalınmakla beraber söz konusu dönemin sosyo-ekonomik ve kültürel hayatı hakkında verebilecekleri bilgileri de göz önünde bulundurarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Taşkent (Çaç) Bölgesi Köktürk sikkelerinin bu anlamda hem figüratif unsurlarıyla hem de bitkisel tezyinatlarıyla kendilerine has bir üslup ortaya koydukları görülmektedir. Gaybullah Babayar’ın Köktürk Kağanlığı Sikkeleri Kataloğu adlı eseri temel alınarak kaleme alınan bu yayında bahse konu sikkelerin seçme örnekler ışığında petroglif, dokuma sanatı, taş bezeme gibi farklı alanlardaki yansımaları ele alınmış ve Türk kültür ve sanatında nasıl karşılık bulduğu tartışılmıştır. Çalışmada Babayar’ın verdiği teknik bilgiler temel alınarak yapılan görsel tanımlamalar sonucunda edinilen bilgilerin farklı dönem, coğrafya ve sanat dallarında nasıl karşılık bulduğu üzerinde durularak kültür ve sanatın devamlılığının altı çizilmeye çalışılmıştır. Özellikle asırlar boyunca nesilden nesile aktarılan ikonografik anlatımların her şartta ve durumda üslupsal küçük değişikliklere uğramakla birlikte kesintisiz süregeldiği anlaşılmaktadır. Bu sürekliliğin üzerinde yaşadığımız Anadolu topraklarında el sanatlarından anıtsal mimariye kadar geniş bir yelpazede karşımıza çıkması ayrıca dikkat çeken bir husustur.

Atıf: Kındığılı, M. L., & Özkan, M. H. (2023). Taşkent (Çaç) Bölgesi Figürlü Köktürk Sikkelerinin İkonografisi ve Türk Sanatına Yansımaları. Turcology Research, 78, 377-396.