Şiran’da 19.Yüzyıla Ait Dört Rum Ortodoks Kilisesi

Gümüşhane’nin güneybatısında yer alan Şiran Karadeniz ile kuzeybatı Anadolu bölgeleri arasındaki bir konumdadır. Bölgenin dip tarihi Karaz kültürüne kadar indirilmektedir. Gerek Doğu Anadolu bölgesi gerekse Karadeniz bölgesi ile hem coğrafi hem de tarihi ve kültürel bir yakınlık içerisinde olan Şiran’ın tarihi süreci bu bölgelerin süreçleri içerisinde akmaktadır. M.Ö. 1. Yüzyılda Pontus krallığının Roma İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılması ile Karadeniz bölgesi Roma İmparatorluğu’nun idaresine geçmiştir. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması sonucunda Gümüşhane’de Doğu Roma İmparatorluğu’nun Khaldia teması içerisinde yer almıştır. Bizans döneminde bölgede bulunan gümüş madenlerinden dolayı “Argyropolis” adı ile anılan şehir 19.yüzyılın sonu 20. Yüzyılın başlarına kadar maden işletmelerinden dolayı yoğun bir gayrimüslim nüfusuna ev sahipliği yapmıştır. Hıristiyanlığın Gümüşhane ve çevresinde ilk ortaya çıkışı ve yayılması, Karadeniz bölgesine ulaşması ve yayılması süreci ile birlikte değerlendirilmektedir. Genel bir kabule göre 3. yüzyılda bölgede Hıristiyanlık yaygınlaşmıştır. Trabzon başta olmak üzere birçok kentte bu yüzyıldan itibaren varlığı bilinen manastır, kilise ve şapeller şehirlerdeki dini hayatın merkezleri olmuştur. 19. yüzyıla gelindiğinde özellikle gümüş madenlerinde çalışan ve yerleşik olarak yaşayan gayrimüslim tebaanın ibadethane ihtiyaçlarını karşılamak üzere çok sayıda kilise vb. dini nitelikli yapının inşa edildiği görülmektedir. 19. yüzyılın siyasi ortamında, özellikle 1839 Tanzimat ve 1856 Islahat fermanları ile gayrimüslimlere verilen yeniden kilise inşa edebilme serbesti neticesinde, dönemin başkentinde ve Anadolu coğrafyasının birçok yerinde yeni kiliseler inşa edilmiştir. Gerek Gümüşhane gerekse Şiran’da bulunan ve bu döneme tarihlendirilen kiliseler bu siyasi ortamın birer ürünüdür. Bu çalışma kapsamında Gümüşhane’nin güneybatısında bulunan Şiran İlçesinde yer alan Erenkaya, Çevrepınarı, Kavaklıdere ve Gökçeler köylerinde bulunan ve 19. Yüzyıla tarihlendirilen dört Rum Ortodoks kilisesi incelenmiştir.

Atıf: Okuyucu, D. (2023). Şiran’da 19.Yüzyıla Ait Dört Rum Ortodoks Kilisesi. Turcology Research, 78, 422-437.