Almanya’nın Cihad Politikasının Mimarı Baron Max von Oppenheim: Ajan, Provokatör, Arkeolog, Diplomat

Almanya’nın Köln şehrinde 15 Temmuz 1860’da dünyaya geldi. Yahudi kökenli zengin bir banker ailesine mensuptu. İyi bir çocukluk dönemi geçirdi ve yine çok iyi bir eğitim aldı. Almanya’nın çeşitli şehirlerinde memuriyetlerde bulundu. Hukuk eğitimini tamamladı ve 1883’te hukuk doktoru oldu. Ancak onun en büyük arzusu Doğu’nun renkli dünyasına yolculuklar yapmaktı. Bu rüyası 1883 kışında gerçekleşti ve ilk Doğu gezisini yaptı. Sonraki Doğu seyahati üç yıl sonra gerçekleşti ve ortaçağların büyüleyici ülkesi Fas’a gitti. 1892’de, Önce İspanya’ya ve Mağribe sonra Kahire’ye seya- hat etti. 1893’te Hindistan’ı ve ardından Doğu Afrika’yı ziyaret etti. Sultan II. Abdülhamid’in daveti üzerine İstanbul’a gitti. Osmanlı coğrafyasındaki seyahat izlenimlerini “Akdeniz’den İran Körfezi’ne” adlı iki ciltlik kitabında ölümsüzleştirdi. İlk diplomatik görevine 1896’da Kahire’de başladı. Kayzer II. Wilhelm’in özel ajanı olduğu iddia edilen Oppenheim, burada 13 yıl kaldı. O yıllardaki en önemli görevi İslam dünyasını özellikle basınını gözlemlemekti. Berlin’e aşağı yukarı 500 rapor ve muhtıra gönderdi. Bunlar siyaset, din ve kültür gibi çeşitli konuları içeriyordu. Bölgedeki gezileri sırasında rastlantı sonucu Tell-Halaf antik kentini keşfetti ve 20. yüzyılın başlarında en önemli kazılardan birini yaptı. 1914 Sonbaharında “İslam Dünyasının Düşmanlarımıza Karşı Ayaklandırılmasına” ilişkin gizli ve kapsamlı bir muhtırayı bakanlığa sundu. Bu bir cihad çağrısıydı ve Müslümanların gazabını düşmanlarının üzerine çekmeyi amaçlıyordu. 136 sayfalık bu çok etkileyici raporunda; İslam dünyasında başlatılacak ayaklanmalar ayrıntılı bir şekilde açıklanıyordu. Mısır ve Hindistan’ın ayaklandırılması en önemli olanıydı. Bunu Kafkasya’yla Fas, Tunus ve Cezayir’de gerçekleştirilecek ayaklanmalar izliyordu. Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Berlin’e çağrıldı ve diplomatik görevi yeniden başladı. Berlin’de “Doğu İstihbarat Merkezini” kurdu. Kısa bir süre başkanlığını yaptıktan sonra Mart 1915’te “Haber Merkezi Odalarını” kurmak üzere İstanbul’a gitti. Düzenli bir propaganda yapılabilmesi için seksen kadar “Haber Merkezi odası” organize etti. Savaş sonrası politikanın yanı sıra bilimsel çalışmalarını özellikle Tell-Halaf kazılarını sürdürdü. Gezgin, ajan ve arkeolog olarak dolu dolu yaşadığı seksen altı yıllık yaşamı 15 Kasım 1946’da sona erdi.

Atıf: Kılıç, S. (2023). Almanya’nın Cihad Politikasının Mimarı Baron Max von Oppenheim: Ajan, Provokatör, Arkeolog, Diplomat. Turcology Research, 78, 438-451.